De onderzoekscommissie ict van de Tweede Kamer presenteerde woensdag haar eindrapport over ict-projecten bij de Rijksoverheid. Conclusie: de ict-organisatie van het Rijk is een chaos. Dat weten we al jaren, schrijft Z24-columnist Gijs van Loef.
Al in 2007 en 2008 concludeerde de Algemene Rekenkamer dat ict-projecten van de overheid te complex en te ambitieus zijn. De projecten blijken achteraf meestal veel duurder dan gedacht, vragen meer tijd dan gepland en leveren niet de gewenste resultaten op.
De Algemene Rekenkamer becijferde dat de overheid jaarlijks circa 4 tot 5 miljard euro verspilt aan mislukte ict-projecten. Heeft de overheid zichzelf na deze spijkerharde kritiek van de Algemene Rekenkamer verbeterd? Het antwoord is ‘nee’.
Digid, Ov-chipkaart, Belastingdienst
De voorbeelden van recentelijk ict-falen zijn legio.
De overheid verstrekt tegenwoordig digitale echtheidscertificaten die de online gebruiker de zekerheid geeft dat een overheidswebsite echt is. Met andere woorden: de online gebruiker krijgt de zekerheid dat de overheidswebsite niet gekraakt is en dat er geen criminele organisatie achter verscholen zit die vertrouwelijke digitale gegevens verzamelt voor haar criminele praktijken.
De verstrekking van deze digitale echtheidscertificaten had de Rijksoverheid uitbesteed aan een commercieel bedrijf, DigiNotar. Deze instantie bleek een gammele, onbeveiligde dienstverlener te zijn. Inloggen met behulp van DigiD bleek ook niet veilig.
Ander voorbeeld: de OV-chipkaart bleek te kraken door elke slimme student. Hypermoderne verkeersinfrastructuur, zoals tunnels en viaducten, liggen regelmatig plat omdat er computerstoringen zijn.
En dan zijn er nog de talloze mislukte ict-bouwsels bij de Belastingdienst, bij het UWV, bij de waterschappen en bij grote gemeenten die denken dat ze eigen computersystemen kunnen bouwen.
Digitale puinhoop: geen interesse
Het is onvoorstelbaar maar waar. Ondanks de alarmbellen die al zeven jaar geleden zijn afgegaan, is het nog steeds een digitale puinhoop bij de overheid. En desondanks dwingt diezelfde overheid burgers en bedrijven om digitaal te communiceren met overheidsdiensten.
Hoe is het mogelijk? De reden is dat niemand zich hard wil maken om dit falen aan te pakken. Politici en bestuurders hebben er weinig tot geen interesse in, want ict is niet sexy.
Ambtenaren lopen er ook niet warm voor, want bestuurders zitten niet te wachten op slecht nieuws over mislukte planningen, falende projecten, krakkemikkig onderhoud en beheer, veiligheidslekken en kostenoverschrijdingen. Bestuurlijke rapportages moeten worden opgefleurd en jaarlijkse budgetten moeten veiliggesteld.
De externe consultant? Die gedijt juist bij de huidige chaos, want dit is profijtelijke business.
Externe experts, want het is zo ingewikkeld
In 2012 concludeerde de Onderzoeksraad voor de Veiligheid dat de ict-veiligheid bij de overheid sterk moest verbeteren, maar dat een complicerende factor is dat de overheid zelf weinig expertise in huis heeft, waardoor ze sterk leunt op externe experts.
Ict wordt door politieke bestuurders en topambtenaren als ‘bedrijfsvoering’ gezien, net als de administratie en het personeelsbeleid, zeg maar ‘de achterkant van de organisatie’ en dat vindt men niet interessant en ingewikkeld.
Politieke regelzucht mede schuldig
Politici realiseren zich niet dat hun bedenksels en alsmaar veranderende eisen het onmogelijk maken om betrouwbare systemen te kunnen bouwen. Een bekend voorbeeld is de Belastingdienst, waar enorm bezuinigd is op formatie en interne expertise.
Maar het gaat niet alleen om de jaarlijkse verspilling van miljarden euro’s. Het gaat ook om de veiligheid van ict-systemen en de bescherming van uw en mijn persoonlijke gegevens. Er zit rot in de fundamenten van het gebouw van overheidsinformatie.
Gijs van Loef is expert op het snijvlak van overheid en markt. Hij is auteur van de boeken De kloof voorbij, een visie op de toekomst van Nederland en Kiezen tussen overheid en markt, een wake-up-call voor onze volksvertegenwoordigers.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl